RRETH ZYRËS

Në një klasë modeste në Elbasan, një qytet i vendosur në zemër të Shqipërisë, muret flasin. Jo me parullat burokratike të reformës arsimore, por me gjuhën e fuqishme dhe të pavdekshme të William Shekspirit. Këtu, nën citate si “Gjarpri që të vrau atën, tani mban kurorën e tij,” nxënësit shqiptarë recitojnë monologë, debatojnë për motive dhe përballen me ritmin e kuptimin e vargjeve 400-vjeçare.

Kjo nuk është një shkollë teatri. Është HD Consultancy, një qendër arsimore private që njihet më së shumti për përgatitjen e nxënësve për provime ndërkombëtare si IELTS, TOEFL dhe SAT. Por ta quash një qendër përgatitjeje testesh do të ishte një keqkuptim i thellë. Nën drejtimin e themeluesit të saj, gjuhëtarit dhe lektorit të letërsisë Hektor Çiftja, institucioni është shndërruar në një strehë shekspiriane—një hapësirë poetike mësimi ku zotërimi i gjuhës angleze ndërthuret me imagjinatën letrare.

Më shumë se një klasë

Në pamje të parë, HD Consultancy i ngjan shumë qendrave të vogla studimi që gjenden në qytetet provinciale të Shqipërisë. Por sapo hyn brenda, ndjen diçka tërësisht ndryshe. Postera bardhë e zi, të kuruar me elegancë tipografike, mbulojnë muret. Një gjarpër i mbështjellë shkëlqen poshtë fjalës “serpent.” Një dorë e përhumbur qëndron pezull mbi një lutje për hakmarrje. Citate nga Hamlet, Macbeth dhe Mbreti Lir nuk janë vetëm zbukurime të klasës—ato e gjallërojnë atë. Sfidojnë nxënësit jo vetëm të mësojnë anglisht, por ta ndjejnë atë.

“Anglishten e përdorim si mjet,” shpjegon Çiftja, “por destinacioni ynë është më i thellë: mendim kritik, reflektim dhe shprehje e vetvetes.”

Çdo ditë, nxënësit mund të jenë duke hartuar ese, duke ripërsëritur pjesë nga Shekspiri apo duke lexuar Orwell-in. Mund të jenë duke xhiruar një dramatizim për kanalin e qendrës në YouTube. Strategjia pedagogjike këtu është zhytja—jo vetëm në gjuhë, por në ide.

Dhe rezultatet janë jashtëzakonisht të heshtura.

Arsimi që u takon

Shqipëria post-komuniste ka bërë përparime të pamohueshme në qasjen ndaj arsimit. Regjistrimet janë të larta. Shkëmbimet ndërkombëtare janë në rritje. Por klasat janë ende të mbingarkuara, mësuesit të nënvlerësuar dhe kurrikulat të vjetruara. Shpesh theksi vendoset tek bindja dhe memorizimi, jo te kurioziteti dhe arsyetimi.

Çiftja, i cili ka studiuar në Shtetet e Bashkuara përpara se të kthehej në Elbasan, e kuptoi këtë shkëputje herët. Ai e hapi HD Consultancy jo për të zëvendësuar sistemin shkollor kombëtar, por për të rehabilituar premtimin më të braktisur të tij: që arsimi duhet të transformojë. Jo vetëm të certifikojë.

“Nuk jemi këtu për t’i ndihmuar nxënësit të kalojnë provime,” thotë ai. “Jemi këtu për t’i ndihmuar të mendojnë.”

Në blogun e qendrës, nxënësit reflektojnë mbi alegoritë oruelliane dhe prozën e Ishiguros. Njëra shkruan për ndjesinë e të lexuarit sërish “jo me pika, por me paragrafë.” Një tjetër kujton momentin kur interpretoi monologun e Hamletit dhe më në fund e kuptoi çfarë do të thotë të mbash një pyetje në fyt.

Rezultatet në provime nuk kanë munguar. Shumë nxënës kanë fituar bursa jashtë vendit. Të tjerë janë përmirësuar ndjeshëm në vend. Por më shumë se numrat, HD Consultancy mat mendësinë. Nxënësit që dikur ishin marrës pasivë, bëhen kërkues aktivë.

Drama si disiplinë

Këndi i Shekspirit është në zemër të këtij eksperimenti. Ajo që nisi si një gjest dekorativ—citate në mur—u shndërrua në një platformë për performancë, dialog dhe vetëbesim. Nxënësit veshin kostume të përgatitura vetë dhe interpretojnë skena. Ata mësojnë për tradhtinë dhe ambicien jo duke nënvizuar fjalorin, por duke mishëruar personazhet.

Kjo është letërsia si metodë. Si muskul.

“Kur një nxënëse bëhet Lady Macbeth, qoftë edhe për pesë minuta,” thotë një mësuese, “ajo mëson më shumë për tonin, qëllimin dhe kompleksitetin sesa nga çdo fletë ushtrimi të gramatikës.”

Procesi është i thjeshtë, por tronditës. Skenat xhirohen dhe publikohen në internet, duke u dhënë nxënësve një skenë më të gjerë. Mjedisi vizual—posterat përhumbës, vargjet ikonike—vepron si një provokim i përditshëm. U kujton nxënësve se gjuha është fuqi, dhe se aftësia për të folur, shkruar dhe reflektuar është vetë një formë lirie.

Një revolucion modest

Ajo që e bën HD Consultancy të jashtëzakonshme nuk është madhësia, por qartësia. Në një vend ku reformat shpesh vijnë si zhargon, kjo qendër njëdhomëshe tregon se thelbi mund të triumfojë mbi spektaklin. Nuk mburret me financime ndërkombëtare, laboratorë të teknologjisë së lartë apo mbështetje qeveritare. Ka diçka më të rrallë: qëllim.

Dhe shtron një pyetje të fortë: Nëse një qendër studimi në Elbasan mund ta arrijë këtë me mjete të kufizuara, çfarë do të ishte e mundur me mbështetje sistemike?

Çiftja nuk pret përgjigje nga lart.

Përkundrazi, ndërton nga themelet—fjalë pas fjale, varg pas vargu. Ai nuk po përgatit nxënës për provime. Ai po formon mendje.

Rruga përpara

Dikush mund të tundohesh ta shohë HD Consultancy si një përjashtim. Por ndoshta duhet parë si një prototip. Si një model për atë që mund të jetë arsimi në Shqipëri—apo kudo tjetër—kur ndërtohet mbi kuptim, jo mbi matje. Mbi përfshirje, jo mbi qëndrueshmëri.

Nxënësit ende ulen për IELTS dhe SAT. Por ata e bëjnë këtë në klasa ku Shekspiri pëshpërit nga muret dhe bashkëmoshatarët e tyre i kthejnë jehonë sfidës së tij.

“Shfaqja është mjeti, me të cilin do të kap ndërgjegjen e mbretit,” thotë Hamleti. Për nxënësit këtu, është edhe çasti kur kapin diçka nga vetja: guxim, qartësi, bindje.

Në këtë strehë të vogël në Elbasan, arsimi nuk është një garë pengesash. Është një skenë.

Dhe perdja sapo është ngritur.

Ese, performanca dhe materiale të tjera mund të gjenden në www.hdconsultancyelbasan.com.